دیگ یا بویلر دستگاهی است که غالبا از جنس فولاد و یا چدنی ساخته می شود و به منظور انتقال حرارت ناشی از سوختن ماده سوختنی مانند گاز و گازوئیل به آب و سایر سیالات به کار گرفته میشود . دیگ های متداول جهت مصارف مسکونی از نوع چدنی و فولادی و دیگ های مورد استفاده در صنایع به طور عمده از نوع فولادی با لوله های آتش خوار و یا لوله های آب ( واتر تیوب ) می باشد که برای تولید بخار داغ و بخار فوق داغ و روغن داغ استفاده می شوند .
در مصارف مسکونی جهت تولید آب گرم بهداشتی می توان از دیگ های چدنی و فولادی استفاده می شود .
ساختمان دیگ چدنی :
دیگ های چدنی از اتصال تعدادی پره دیگ به یکدیگر و آب بندی فاصله بین پره ها به وسیله خمیر و نخ نسوز تشکیل می شوند . ظرفیت دیگ چدنی به وسیله شمارش تعداد این پره ها بدست می آید .
ساختمان دیگ فولادی :
دیگ های فولادی در دو نوع لوله آتش خوار و لوله آب تولید می شوند . دیگ فولادی نوع لوله آب بیشتر برای مصارف تولید بخار با فشار و دمای بالا استفاده می شوند . دیگ فولادی نوع لوله آتش خوار مصرف گسترده ای در کاربری های مسکونی و تهویه مطبوع و بخشی از صنایع دارد .
دیگ های فولادی نوع لوله آتش خوار از دو قسمت مشترک محفظه احتراق یا همان کوره و لوله های آتش خوار تشکیل شده اند و حرارت تولید شده توسط مشعل در قسمت کوره به درون لوله ها هدایت شده و گرمای این حرارت به آبی که در اطراف لوله و محفظه کوره جریان دارد منتقل می شود .
دیگ های فولادی با توجه به تعداد مسیر حرکت گازهای داغ درون دیگ به حرکت برگشتی و یک پاس و دوپاس و سه پاس و چهارپاس دسته بندی می شوند .
مزایای دیگ چدنی :
از مهم ترین مزایای استفاده از دیگ چدنی می توان به میزان انتقال حرارت بیشتر و دوام بالا در مقابل خوردگی و زنگ زدگی و حمل و نصب آسان و قیمت پایین نسبت به دیگ فولادی اشاره کرد .
معایب دیگ چدنی :
آسیب پره های دیگ در اثر شوک حرارتی در مناطق سردسیر.
عدم مقاومت در برابر شعله در صورتی که دیگ خالی از آب باشد .
عدم تحمل فشار ناشی از ارتفاع ساختمان . حداکثر فشار کاری برای این دیگ ها در حدود 4 bar می باشد .
مزایای دیگ فولادی :
- عمرکارکرد طولانی
- تحمل فشار کاری بسیار بالا ( مناسب برای استفاده در برج های بلند مرتبه )
- استفاده از انواع سوخت برای تولید حرارت در محفظه کوره دیگ
- قابلیت تولید بخار با فشار و دمای بالا برای مصارف مسکونی و صنعتی
معایب دیگ های فولادی :
- حمل و نقل مشکل در مقایسه با دیگ چدنی
- ظرفیت حرارتی ثابت
- هزینه تعمیراتی بالا
- نیاز به نصب سختی گیر و دستگاه ضد رسوب
عمدتا دو دسته آسیب متوجه دیگ های چدنی و فولادی خواهد بود :
یکی از این آسیب ها مربوط به خوردگی و سوراخ شدن دیگ به دلیل وجود رسوبات محلول در آب داخل دیگ می باشد که برای پیشگیری از آن پیشنهاد می شود که از دستگاه سختی گیر رزینی و دستگاههای ضد رسوب مغناطیسی و الکترونیکی در موتورخانه ها استفاده شود .
آسیب دیگری که متوجه دستگاه دیگ می باشد پدیده خوردگی گالوانیک می باشد که برای مقابله با آن می توان از دستگاههای فیلتر مغناطیسی در موتورخانه ها استفاده کرد .
تنظیم دمای دیگ موتورخانه روی اعداد بالاتر از حد استاندارد نیز موجب تشدید بروز این آسیب ها خواهد شد .
استفاده از ترموستات حد برای جلوگیری از افزایش دمای دیگ در صورت عدم عملکرد ترموستات دیگ نیز یکی از روش های پیشگیری از آسیب به ساختمان دیگ می باشد .
استفاده از مشعل متناسب با ظرفیت دیگ نیز موجب توزیع حرارت یکنواخت در سطح داخلی دیگ شده و از ایجاد تنش های حرارتی نا متعارف جلوگیری می کند .
